SLA/ALS – czyli stwardnienie zanikowe boczne (łac. sclerosis lateralis amyotrophica) jest nieuleczalną, postępującą chorobą centralnego i obwodowego układu nerwowego. Powoduje uszkodzenie neuronów znajdujących się w mózgu odpowiedzialnych za poruszanie się oraz dolnego i górnego neuronu ruchowego, którego zadaniem jest przekazywanie informacji o ruchu z mózgu do mięśni. Niszczenie przez SLA neuronów odpowiedzialnych za ruch mięśni skutkuje ich osłabieniem, a co za tym idzie ich stopniowy zanik. Gdy w procesie choroby zaatakowane zostaną nerwy obwodowe znajdujące się w pniu mózgu, osłabieniu ulegają wówczas mięśnie aparatu mowy, żuchwy i przełyku.

W trakcie rozwoju choroby następuje powolne, ale systematyczne pogarszanie się sprawności ruchowej, a w późniejszych etapach nawet całkowity paraliż i ostatecznie śmierć poprzez niewydolność oddechową.

SLA pojawia się głównie w V i VI dekadzie życia, chociaż zdarzają się przypadki zachorowań w II i VII dekadzie. Choroba częściej występuję u mężczyzn niż u kobiet. Częstość występowania choroby szacuje się na 1-2 przypadki na 100 000 osób, a u osób młodych 1-3 przypadki na 500 000 osób.

Średni czas trwania choroby wynosi około 2,5 roku od momentu jej zdjagnozowania. Ze względu na swój indywidualny przebieg okres przeżycia może się wahać w szerokich granicach Ponad 1/4 chorych przeżywa więcej niż 5 lat, w tym wielu powyżej 10 lat (około 5%). Postęp choroby jest indywidualny. Nikt nie choruje tak samo. Początkowe objawy wskazujące na stwardnienie zanikowe boczne bywają bardzo różne. Wszystko zależy od tego, które nerwy uległy upośledzeniu.

Objawy SLA:

• Uczucie zmęczenia,
• Delikatne drżenie mięśni pojawiające się na początku głównie na dłoniach,
• Skurcze, sztywność i bóle mięśni,
• Wynikiem uszkodzenia nerwów jest obniżona siła mięśni i ich zanik. Zazwyczaj pierwsze objawy w postaci osłabienia pojawiają się w mięśniach dłoni, przedramion lub nóg. Występują problemy ruchowe: zaburzenia chodu, utrata zręczności rąk. Objawy postępują stopniowo i z czasem paraliż dotyka coraz większych partii mięśni. Ostatnim narządem atakowanym często przez SLA są oczy.
• Zaburzenia połykania lub mowy spowodowane osłabieniem mięśni szyi, gardła oraz języka. Zaburzenia połykania zwykle pojawiają się po kilku miesiącach od momentu wystąpienia problemów z mówieniem.
• Zaburzenia oddechowe

Do prawdopodobnych przyczyn SLA zalicza się:

• mechanizmy genetyczne,
• infekcje wirusowe,
• czynniki środowiskowe (toksyczne związki chemiczne, zatrucie metalami ciężkimi),
• zmiany starcze.

W celu zdiagnozowania SLA należy wykonać serię badań:

• wywiad i badanie neurologiczne pacjenta (ocena odruchów babińskiego, głębokich i innych),
• badanie EMG (elektromiografia mięśni) - pozwala stwierdzić z dużą dokładnością, czy i jak bardzo został uszkodzony układ nerwowy,
• badanie ENG (elektroneurografia) ma celu sprawdzenie przewodzenia we włóknach ruchowych i czuciowych,
• rezonans magnetyczny,
• badanie immunologiczne,
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego,
• w razie potrzeby: badania genetyczne.

Lekarzem mogącym stwierdzić chorobę jest neurolog, najlepiej specjalista od chorób mięśni. W przypadku SLA nie ma obecnie skutecznej metody prowadzącej do jej wyleczenia. Ważną rolę odgrywa leczenie objawowe oraz fizykoterapia. Rehabilitacje mają na celu dłuższe utrzymanie sprawności mięśni, zapobieganie usztywnieniu stawów oraz zmniejszenie skurczów. Rehabilitacja powinna być bardzo łagodna, ale częsta i systematyczna. Jest to związane z dużą podatnością na szybkie zmęczenie.

Na terapię składają się:

• ćwiczenia ruchowe,
• masaż, ale tylko i wyłącznie u chorych bez wzmożonego napięcia mięśni,
• hydroterapia - ciepłe kąpiele perełkowe, solne, borowinowe,
• leczenie ciepłem.

Zdaniem badaczy szansą na znaczną poprawę stanu zdrowia pacjentów z SLA może być terapia z wykorzystaniem komórek macierzystych. Wiele ośrodków medycznych na świecie prowadzi badania w tym zakresie.